İşletme körlüğünü en basit anlamda anlatmak gerekirse; çalışanların zaman içinde firmaların yaşadıkları ortamdaki eksiklikleri görmesini engelleyen bir durumun ortaya çıkması veya gördüğü eksikliklerden yeterince rahatsızlık duyulmaması, eksikliklerin olduğu biçimde itirazsız kabullenilmesidir.
İşletme körlüğünde, çalışanlar firmada yapılmakta olan işlerle ilgili eleştirel bakış, problem arama ve problemlere çözüm arama istek ve motivasyonlarını zaman içinde kaybetmişlerdir. İşletmede bir problem varsa bunun çözümü için tespiti gerekir. Tespit edilmeyen ve varlığından haberdar olunmayan bir konuya işletme içinde doğal olarak çözüm aranmayacaktır. Çalışanlar ve yönetenler bilmektedirler ki, onların işletmedeki varlıklarının bir nedeni de sorunları tespit ederek onları çözmek ve çözemediklerinde ise çözüm önerileri ile birlikte sorunları ortaya koymalarıdır.
Bir işletmede, işletme körlüğünün ne kadar yaygınlaştığını tespit etmek için basit bir kaç hususa bakılabilir. Bunlardan ilki; geçmiş dönemde işletmede tespit edilen sorun var mı ve bunların ortadan kaldırılması için yapılan çözüm önerileri veya teklifler mevcut mu? İkincisi; işletme içinde teknolojiyi yenilemek veya üretimde verimliliği arttırmak için yapılan teklifler veya çalışmalar var mı? Son olarak da ofislerde, üretim yerlerinde kullanılan veya kullanılmayan malzeme, yedek parça, dosya, kağıt vb. ne kadar süredir el sürülmeden yerinde durmaktadır. Yani diğer bir anlamıyla işletmemiz pis midir?
Şimdi yukarıda yazdığımız kısımda son bölümden başlayalım. İşletmemizin temizlik ürünleri ürettiğini kabul edelim ve temizlik ürünleri ürettiğimize göre firmamızın imaj olarak temiz ve hoş kokulu olması gerekir. Bu binanın girişinden, merdivenlerden, çalışma ofisleri ve üretim bölgesini tamamen kapsamalıdır. Ya binanın girişinde örümcek ağları, mermer merdivenlerde aylarca yıllarca birikmiş kir ve görüşme yaptığınız ofiste yerlerde ve masa üstünde yıllardan beri birikmiş dergi katalog ve toz kaplı mobilyalar varsa bu ne demektir? Şirkete dışarıdan gelenler ortama bakarak şirketin yöneticilerinin uzun süredir aynı olduğunu ve işletme körlüğünün mevcut olduğunu, bu şirketle iş yapıldığı taktirde kendi iş yerini düzgün ve temiz tutmayan bir grupla yapılan işbirliğinin verimli olmayacağını ve sorunlarla karşılaşmanın mümkün olduğunu düşüneceklerdir. Çünkü ortam bunları anlatmaktadır.
Çalışanlar yaptıkları işlere yöneticilerinden daha fazla vakıftırlar. Bunun işlerinin daha güvenilir ve sağlıklı şekilde yapılması için en doğru teklifi onlar yapabilirler. Yukarıda belirttiğim gibi çalışanlar işin yapılış şekli veya tespit edilen sorunların çözümü, verimliği ve maliyetleri etkileyebilir. Bu nedenle çalışanları yaptıkları iş ve kendilerini etkileyen diğer hususlarla ilgili tekliflerde bulunması çok önemlidir. Bu tekliflerin sözlü ve yazılı yapılması mümkündür. Sözlü teklifleri yöneticinin yapıcı bir şekilde dinlemesi son derece yararlı olur. Yönetici geçen dönem içinde şirkette ne kadar teklif yapıldığını ve bunlardan kaçının hayata geçirildiğini düşünmeli ve bu rakamları gözden geçirmelidir. Eğer şirket içinde hiç bir teklif yapılmadı ise işletme körlüğü mevcuttur. Eğer şirkette teklifler mevcut ve hiçbir tanesi kısmen veya tamamen uygulanmadı ise, yönetici yeniliklere karşı direnç göstermektedir. Diğer bir yaklaşımla yöneticide, işletme körlüğü ve sistemi, ortamı kabullenme söz konusudur. Sorunları tespit edemeyen ve bunları ortadan kaldırmak için çaba sarf etmeyen bir şirketin zaman içinde rekabet şansını kaybedeceği ve rakip firmalardan geri kalacağı kesindir.
Yarın sabah işe gittiğinizde lütfen elinizde bir defterle şirketin kapısından girin ve gördüğünüz, düzeltilmesi gerektiğini düşündünüz her hususu yazın. Ancak başkaları veya kendi adınıza savunma sistemi veya mazeret üretmeyin. Daha sonra odanıza giderek bu notlarınızın her bir maddesi hakkında kısaca sebep ve sonuçlarını hakkında düşünün. Kendinize sorunuz. Sizin işletmenizde işletme körlüğü mevcut mudur? Cevabı kendinize verdikten sonra bunları çalışanlarınız ile paylaşarak neler yapılmasını istediğinizi söyleyiniz. Çalışanlarınızın önerilerini direnç göstermeden sakin şekilde dinleyin, çünkü her fikir bir değerdir.
Ömer KARAKUŞ (İşletme Mühendisi - GTÜ/MBA)
